İsveç'te Yaşam - Stockholm

Sonunda İsveç'te altıncı ayımı bitirdim. Bu 6 ay içerisinde Vasteras ve Stockholm şehirlerinde yaşama fırsatı bulup, Göteborg, Malmö ve bir kaç şehri daha ziyaret edebildim. Sanıyorum artık bir Gezenti Adam klasiği olan yaşam değerlendirmeme, İsveç için başlayabilirim.

İklim ve Doğa

Öncelikle herkesin bildiği ve beklediği üzere; evet İsveç oldukça soğuk ama Viyana'dan taşınırken korktuğum ve gözümde büyüttüğüm kadar da değil. Ya da bilemiyorum, belki de ben bu sene oldukça şanslıydım ve öyle katlanılamayacak bir soğuk ile karşılaşmadım. Benim gibi Ankara soğuğunu yıllarca yaşamış olanlar için alışmak pekte zor olmayacaktır.

Tabi ki -10 civarı seyreden haftalar oldu, hayatımda ilk kez bıyıklarım buz tuttu ama bunlar elbet her gün olan şeyler değil ve gördüğünüz üzere şu anda gülümsüyorum :) Bir de unutmadan, bol bol kar yağıyor. 
Bence havanın soğuk olması bir kenara, bu ülkede, -ya da İskandinavya'da dersem daha doğru olur- kışın yaşarken karşılaşabileceğiniz en büyük sorunlardan bir tanesi gün ışığı alamamak. Evet yanlış duymadınız; çünkü kış boyunca Güneş tahmin edebileceğinizden çok daha geç doğuyor ve erken batıyor. Üzerine bir de kapalı havaları ekleyin, şöyle iyice bir içiniz kararsın. Gündüzlerin akşamüstü tadında 7 saat kadar sürdüğü, geriye kalan saatlerin ise karanlık olduğu 1 hafta, 10 gün geçirince, siz de benim gibi Güneşin aslında hayat demek olduğunu anlıyorsunuz.

Hiç mi güzel bir haber yok İsveç havalarından dediğinizi duyar gibiyim. Bu zorlu kışın ardından tabi ki de yazın tadı bir başka oluyor. Yazları günler uzun hele ki 21 Haziran'da gün tam anlamıyla batmıyormuş. Özellikle o gün, herkesin sokaklarda olduğunu, doyasıya eğlendiğini arkadaşlarımdan öğrendim. O zamana kadar başka bir ülkeye taşınmamış olursam, umuyorum ki o günü de yaşayacak ve sizlerle paylaşacağım.

Bunun yanı sıra doğa ana İsveç ve İskandinavya'ya oldukça cömert davranmış (belki de İskandinavlar doğaya bizden daha iyi sahip çıkmış), her yer orman, su, *güzel hayvanlar ve dahası... Bahar ve yaz aylarında, doğanın bütün renklerini doyasıya görmek ve yaşamak mümkün.

*Güzel hayvanlar konusuna bir örnek vermek gerekirse; daha önce yaşadığım Vasteras şehri, neredeyse bir ormanın içinde yer alıyor. (Evet bizim gibi yapılanma adına güzelim ormanlar dümdüz edilmemiş, ormanın içine yerleşilmiş) Şehir merkezine yürüyerek 10 dakika mesafede yaşamama rağmen, koca kulaklı sevimli tavşanlar her gün etrafta koşturuyordu. Evde otururken balkondan bir tıkırtı gelmesi ve sonrasında balkonumuzda bir sincap olduğunu görmekte epeyce şaşırtmıştı. Hatta sonra her sabah kendisine yiyecek bir şeyler koymaya başladık ve sevgili sincap dostumuzda düzenli olarak bizi ziyaret etmeye başladı. Bunun yanı sıra özellikle uzun yol seyahatlerinizde etrafta özgürce yaşayan, güzel mi güzel ceylanlar ve diğer bazı enteresan canlıları görebilme ihtimaliniz de sizi pek şaşırtmasın.

İsveçliler - Günlük Yaşam

Viking-Cermen soyundan gelmekte olan bu ırkın orjinal insanları, erkek ya da kadın farketmeksizin kumral ya da sarışındır. İstatistiklere göre İsveçlilerin boy ortalaması 1.81'dir. Çoğunlukla renkli gözlülerdir. Soğuğa baya baya alışkın olup, karda buzda kolay kolay kayıp düşmezler :) Erkekleri yakışıklı, kızları da oldukça güzeldir. Bir rivayete göre dünyanın en güzel kızları burada yaşamaktadır.

Yukarıda yazdıklarım dışında, yani esmer, kısa boylu vb. fakat yine de İsveçli olduğunu iddia eden bir arkadaş ile tanışırsanız ki oldukça fazladır, bilin ki büyük ihtimalle İsveç kökenli değildir.
Tipik bir İsveçli'nin genellikle bir hobisi vardır. Bu doğrultuda en çok duyduklarım; kayak yapmak ve biniciliktir. İlginç bir örnek vermek gerekirse; atı olan bir garson kız tanıyorum. Evet söylemesi ilginç geliyor ama fotoğraflarını dahi gördüğüm güzel bir atı var. Bir barda garson olarak çalışıp hayatını sürdürüyorken, atına da bakabilen sarışın genç bir hanım kızımız, Sofia. Bu arada bisiklet sürmekte hobi/spor olarak değerlendirilmesinin yanı sıra, çok fazla kullanılan bir ulaşım aracı. Neredeyse her yerde bisiklet yolları da mevcut.

Cuma ve/veya Cumartesi günleri genç yaşlı demeden evde,barlarda bol bol içerler. Gecenin sonunda, after-party (parti sonrası) denen bir kültürleri vardır. Eğer en az 4-5 kişilik İsveçlilerin çoğunluk olduğu bir grupsanız, muhtemelen daha çok içmek üzere bir after-partye katılmış olacaksınız.

Bunun yanı sıra bir de fikaları var. Fika deyince bile yüzleri gülüyor. Fika ne yahu? Fika, kahve arası gibi bir kavram aslında. Gerek işyerinde molada, gerekse bir pazar günü fika yapabilirsiniz. Güzel bir yerde, güzel bir kahve içerek, isterseniz yanında da küçük bir şeyler atıştırarak kaliteli zaman geçirmek, yaşanan andan zevk almak demek oluyor fika. Bir kültür olmuş artık. "Hadi kahve içelim" demek, fika demek. 
Eğitim sisteminin kalitesi nedeniyle, her İsveçli, genç yaşlı demeden oldukça iyi bir şekilde İngilizce de konuşabiliyor. Bunun yanı sıra, IKEA'nın merkezi olan İsveç'te, İsveç'liler küçük yaştan itibaren okullarda alet edevat kullanmayı dahi öğreniyorlar. Haliyle genç bir kız-erkek bile küçük tamirat işlerini rahatlıkla halledebiliyor.

İsveçliler genel olarak yardımsever ve saygılılar. Aynı zamanda oldukça da güler yüzlüler. Sokakta bir soru sorduğunuz da gülümseyerek yardımcı olurlar. Ya da bir mağazada "Hej" "Valkommen" diyerek sizi karşılar, "Hejda" diyerek uğurlarlar. Ama arkadaş olabilmek o kadar da kolay değildir. İşte soğuk millet olarak anılmalarının sebebi burada başlar. Eğer bir İsveçli değilseniz, sizi dışlarlar demiyorum ama sizi gerçek bir arkadaş olarak aralarına kabul etmeleri biraz zaman alabilir.

İsveç'te Bürokrasi, Bankalar ve Kağıt İşleri

İsveç bir krallıktır fakat kraliyet ailesi yönetimde sembolik olarak rol alır. İsveç tam anlamıyla demokratik ve sosyal bir devlettir.

Sosyal devletin faydaları saymakla bitmez. Sosyal devlet demek vatandaşlarına daha çok imkan sağlamaya çalışan devlet demektir. Bu doğrultuda örnek vermek gerekirse; üniversiteler de dahil olmak üzere tüm okulların tamamen ücretsiz olduğunu söyleyebilirim. Bir göçmen olarak ücretsiz olarak İsveççe dil kursuna gidebiliyor, İsveççe'yi belirli bir seviyede öğrendikten sonra, mesleki eğitimler de dahil olmak üzere dilediğiniz kursa yine ücretsiz olarak devam edebiliyorsunuz.

Gel gelelim bürokrasiye. Yaşadığım ülkeler arasında gördüğüm en yavaş sistem burada. İsveç'te devlet daireleri inanılmaz yavaş çalışıyor ve çok fazla gereksiz evrak işlemi var. İnanın Türkiye bu konuda çok çok daha iyi.

Bankacılık sistemi de aynı şekilde oldukça zayıf. Güvenlik nedeniyle, işçi veya işveren olmadan bir banka hesabı açabilmeniz mümkün değil. Diyelim ki belirli bir miktar para gösterip vs. hesap açabildiniz, yine de bir şekilde İsveç içerisinde para kazanmaya başlayana kadar bankalar size standart bir banka kartı dahi göndermiyor. Tüm işlemlerinizi bankaya giderek halletmeniz gerekiyor. Şaşıracaksınız ama Türkiye bu konuda da oldukça iyi. İnternet bankacılığının gelişmişliği ve kullanımı konusunda ise Türkiye, belki de tüm Avrupa'dan daha iyi.

Bu konular ile alakalı olarak daha fazla bilgi almak ve tecrübelerimi okumak için, daha önce yazmış olduğum İsveç Oturma ve Çalışma İzni ve İsveçte Tutunabilmek yazılarıma göz atabilirsiniz.

Ekonomi - Yaşam Masrafları - Aylık Giderler

İsveç bilindiği üzere, özellikle TL ve Türkiye gelir ortalaması ile kıyasladığımızda, oldukça pahalı bir ülke. Tabi, burada yaşayan insanların ortalama kazançlarını düşündüğümüzde durum anlaşılabiliyor.

Aynı şekilde, ben nasıl İsveç bize göre pahalı bir ülke diyorsam, Türkiye'ye tatile gitmiş bir İsveçli ise ülkemizin inanılmaz ucuz olduğundan bahsediyor. Bir ülkenin gelişmişliği ve dünya arenasındaki gerçek gücü de burada ortaya çıkıyor. İsveç gelişmiş bir ülke.

Konuyu dağıtmadan aylık masraflardan az çok bahsetmek istiyorum. İsveç'te, İsveçliler de dahil olmak üzere herkesin en çok belini büken mevzu kiralar. Özellikle Stockholm ve diğer büyük şehirlerde ev bulmak tahmin edebileceğinizden bile daha zor. İş ev bulmakla da bitmiyor. Evi bulsanız bile, aynı evi tutmak isteyen çok fazla insan olacağı için, ev sahipleri/şirketler İsveçlilere öncelik tanıyor. Sonrasında ise aylık en çok geliri olan, ödeme sıkıntısı yaşama riski daha az olan kiracıyı seçiyor. En azından Stockholm için durum böyle.

İsveç'in para birimi İsveç Kronu. Kısaltması SEK diye geçiyor. Stockholmde, garsonluk, satış elemanı gibi normal bir işte çalışan bir kişinin aylık ortalama net geliri 17-20.000 SEK arası değişiyor. Bu da anlık kur itibariyle yaklaşık olarak 7-8000 TL'ye denk geliyor. Gözlerimiz açıldı değil mi? Aşağıda yer alan resimde, 21.03.2017 anlık TRY/SEK kur bilgilerini paylaşıyorum ki, ilerleyen aylar veya yıllarda farkı hep beraber görebilelim :)

Edit: Maalesef 31.08.2018 itibariyle 1000 SEK 720.67 TRY yapıyor.

Gelecekten gelen Edit2: 25.01.2020 itibariyle 1000 SEK, 621,35 Türk Lirası'na karşılık geliyor.

Gel gelelim, İsveç'li olmadığınızı varsayarsak, Stockholm'de şehrin içinde 1+1 daire için en az 13-15000 SEK, şehre yakın başka yerlerde ise yine 1+1 daire için 10000 SEK'ten aşağı ev bulabilmeniz imkansız gibi bir şey. İşte bu noktada, oda kiralamak ya da 2. veya 3. bir kişi ile birlikte eve çıkmak gerekiyor. Ancak o zaman işler yoluna giriyor.

İsveç'te ısıtma, internet ve elektrik genellikle kiranın içine dahil ediliyor. Yani kalorifer peteklerini istediğiniz kadar açma imkanına sahip olup, sabit ücret ödemeye devam ediyorsunuz. O kadar kira ödedikten sonra en azından ısıtmanın dahil olduğu bir ev bulmanızı tavsiye ederim.

Market giderleri de Türkiye'ye kıyasla oldukça pahalı. Soğuk bir ülke olması nedeniyle, bir çok meyve ithal ediliyor.

Kişiden kişiye değişecektir fakat yardımcı olması açısından kendime ait bir aylık giderlerimi aşağıda yazıyorum:

• Kira: 1+1 küçük bahçeli bir ev, Isıtma ve Elektrik dahil 11500 SEK
• İnternet: 250 Mbps oldukça hızlı, 300 SEK
• Mutfak masrafı: 2 kişi için haftalık 1000 SEK, aylık 4000 SEK
• Cep Telefonu: 2 kişi için internet-konuşma-sms paketi, daha uygun paketler de mevcut, aylık 500 SEK
• Dışarda yeme-içme: Bu tamamen size kalmış. Biz haftada bir restaurantta ya da fast-food şubesinde yiyoruz. Özellikle ben haftada bir, dışarı çıkıp bir şeyler içiyorum.
• Ulaşım: Stockholm toplu taşıma bileti metro-otobüs heryerde geçerli aylık yanılmıyorsam 900 SEK
• Diğer alışveriş: Mutfak masrafı dışında, kıyafet, ev araç gereçleri, banyo-bakım ürünleri, tuvalet-temizlik malzemeleri vb. alımı. Her ay kesinlikle bir şeyler çıkıyor. Bu da değişken ama bizim aylık 1500 SEK civarı
• Sürpriz: Bu da beklenmedik masrafları kapsıyor, bir rakam yazamıyorum ama kesin olacak.

Yani Stockholm'de, bir ev/dairede, düzgün bir yaşamın masrafı bir çift için aylık düz 20.000 SEK - 8000 TL'dir. Bu rakamın altında yaşayabilmek için kesinlikle bir oda kiralamalı ya da başkalarıyla bir eve çıkmalısınız. İsveç'in küçük şehirlerinde, ödeyeceğiniz kira ve diğer yaşam masraflarınız çok daha az olacaktır.

Sonuç - İsveç'te Yaşam

İsveç kesinlikle yaşanabilecek bir ülke diyerek söze başlayalım. Fakat beklentileri, çokta fazla yüksek tutmamak gerekir diye de vurgulayalım. 

Kimler İsveç'e Taşınırsa Yandı?

• Soğukla arası iyi olmayanlar (Benim hiç iyi değil :)
• Karanlıkta yaşamayı sevmeyenler (Aman uzak olsun)
• Bir işi/iş bulma ihtimali ya da en azından başlangıçta sürekli yardımcı olabilecek bir yakını olmayanlar
• İngilizce bilmeyenler (İsveççe biliyorsanız olmasa da olur)
• Aşırı dinciler (Toplum sizi dışlar)
• Irkçı olanlar (Her ülkeden oldukça fazla göçmen var)
• Kadınlara ve çocuklara gerektiği değeri vermeyenler (Feminizmin kalelerinden biridir İsveç, sonra çok başınız ağrır bak)

Bu şartlara rağmen gelenler hayata adapte olma açısından çok büyük zorluklarla karşılaşacaklardır.

Kimler İsveç'e Gelirse Mutlu Olur?

• Turistler ve Gezginler
• İş vizesiyle gelenler / İş kuracak ve yatırım yapacak olanlar
• İngilizce ve/veya İsveççe bilenler
• Soğuktan ve karanlıktan bunalmayacak olanlar
• En az 6 ay maddi manevi destek olacak, güvenilir bir yakını olanlar (İş vasıtası ile geliniyorsa bonus olur)
• Özgürce yaşamak isteyenler

Dikkat ettiyseniz en çok iş, iş, iş diye vurguluyorum. Çünkü burada; İsveççe bilmeden ve özellikle de doktor, hemşire, bazı mühendislik dalları ve yazılımcı gibi, ihtiyaç duyulan bir mesleğin sahibi olmadan, hele bir de İngilizceniz yoksa gerçekten iş bulmanız çok zor.

Düşünün, Türkiye'de bile, Türkçe ve İngilizce bilmeden kim size, neden iş verir. İş verdi diyelim, ne şartlarda, nasıl bir iş verir yalnızca hayal edin. İşte o durumlara düşmemeniz için, yukarıda bahsettiklerimi dikkate almanızı tavsiye ederim.

Sonuç olarak, İsveçte de hayat başka bloglarda ve sosyal medyada yazıldığı, gezi programlarında gösterildiği gibi değil. Gerçi hiç bir ülke, genellikle anlatıldığı ya da gezi programlarında gösterildiği gibi değil. Bu dediğimi, bir ülkede yaşamaya başlayınca çok daha iyi anlıyorsunuz. Yani "Ya bir vize alıp kapağı atabilsek kurtuluruz" diye başlanan hayaller genellikle Türkiye özlemi ya da apar topar geri dönerek sonuçlanıyor. 

Yazılarım sonrasında, bir çok soru içeren çok fazla e-posta alıyorum. Hepsine dönmeye çalışıyorum ama zor oluyor. Lütfen sorularınız ve/veya düşünceleriniz için aşağıdaki yorum kısmını kullanın, böylece ilgilenen herkes faydalanabilir.

"Hej då!"

Edit: Gelen yoğun mesajlar üzerine belirtmek zorundayım, artık İsveç'te yaşamıyorum...